Ciąża to szczególny, ale też wymagający czas w życiu każdej kobiety, pełen wzruszeń, radości i oczekiwania. To również okres, w którym przyszła mama i jej dziecko potrzebują wyjątkowo troskliwej opieki medycznej. Jednym z jej elementów są regularne badania. W artykule przedstawimy badania rekomendowane przez Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników oraz te gwarantowane przez prawo. Podzieliliśmy je na trzy trymestry, abyś mogła lepiej zrozumieć, jakie badania są wykonywane na każdym etapie ciąży.
Spis Treści
Regularne badania w ciąży – dlaczego są takie ważne?
Regularne badania w ciąży są niezwykle ważne – pozwalają na stałe i dokładne monitorowanie stanu zdrowia mamy oraz rozwoju jej nienarodzonego dziecka. Wczesne wykrywanie ewentualnych problemów zdrowotnych daje lekarzom możliwość podjęcia odpowiednich działań, co zwiększa szanse na bezpieczne donoszenie ciąży i szczęśliwe rozwiązanie.
Badania wykonywane w pierwszym trymestrze ciąży mają na celu głównie potwierdzenie ciąży, ustalenie terminu porodu oraz oszacowanie ryzyka wystąpienia u dziecka wad genetycznych. Badania w drugim trymestrze skupiają się na kontroli rozwoju płodu, wykrywaniu wad wrodzonych i mniej oczywistych nieprawidłowości genetycznych. Wykonywane w trzecim trymestrze badania ukierunkowane są na ocenę dobrostanu i tempa wzrostu dziecka, wykrycie ewentualnych komplikacji ciążowych oraz przygotowanie do bezpiecznego, bezproblemowego porodu.
Badania w pierwszym trymestrze ciąży
Pierwsze badania w ciąży przeprowadza się najczęściej jeszcze przed ukończeniem 10. tygodnia ciąży. Skierowanie na nie otrzymasz od lekarza podczas pierwszej wizyty ciążowej. Niektóre kobiety, tuż po uzyskaniu pozytywnego wyniku testu ciążowego, wykonują dodatkowo badanie poziomu hormonu beta-HCG we krwi, które potwierdza, że spodziewają się dziecka.
W I trymestrze ciąży każdą przyszłą mamę czekają następujące badania:
- Wywiad medyczny
Lekarz zbiera informacje dotyczące stanu zdrowia kobiety, wcześniejszych ciąż, chorób przewlekłych, alergii, przyjmowanych leków oraz historii medycznej rodziny.
- Badanie fizykalne
Obejmuje ocenę ogólnego stanu zdrowia, pomiar ciśnienia krwi, masy ciała oraz wysokości dna macicy. Dobrą praktyką jest też wykonanie badania piersi.
- Badanie ginekologiczne
Wykonywane jest na fotelu ginekologicznym. Lekarz ocenia stan szyjki macicy, wielkość macicy oraz jej położenie. Podczas tego badania może też pobrać cytologię, jeśli nie była wykonywana w ciągu ostatnich 6 miesięcy.
- Badania laboratoryjne
Skierowanie do laboratorium otrzymasz niemal na każdej wizycie ciążowej. Lista badań, które wykonasz w I trymestrze jest zdecydowanie najdłuższa i obejmuje:
- morfologię krwi: pozwala na wykrycie ewentualnej anemii lub stanów zapalnych,
- grupę krwi i czynnik Rh: są ważne dla monitorowania ewentualnych konfliktów serologicznych między matką a płodem,
- poziom przeciwciał odpornościowych anty-D,
- przesiewowe badania na infekcje: toksoplazmozę i różyczkę oraz badania na obecność wirusa HIV i kiły (VDRL),
- oznaczenie glukozy na czczo: pozwala wykryć zaburzenia gospodarki cukrowej,
- oznaczenie TSH: pomaga w zdiagnozowaniu zaburzeń pracy tarczycy,
- badanie moczu: pozwala na wykrycie stanów zapalnych układu moczowego oraz ewentualnych problemów z funkcjonowaniem nerek.
- Test PAPP-A:
Wykonuje się go w 3. miesiącu, między 11. a 13. tygodniem ciąży. Test ten pozwala na ocenę stężenia białka PAPP-A w osoczu krwi matki, które może wskazywać na zwiększone ryzyko wystąpienia u dziecka wad chromosomalnych, takich jak zespół Downa. Test PAPP-A często połączony jest z badaniem stężenia hormonu beta-HCG i USG genetycznym.
- Badanie USG
Niektórzy lekarze wykonują pierwsze USG w ciąży już podczas pierwszej wizyty. Umożliwia ono na potwierdzenie ciąży, ustalenie liczby płodów, kontrolę miejsca, w którym zagnieździł się zarodek oraz na ocenę jego anatomii. Podczas USG wykonanego około 7. tygodnia ciąży często można też uwidocznić akcję serca maluszka.
Pierwszym obowiązkowym badaniem USG w ciąży jest tzw. USG genetyczne. Wykonuje się je między 11 a 13+6 tygodniem ciąży. W trakcie badania, lekarz ogląda i mierzy różne struktury anatomiczne dziecka, co pozwala na obliczenie ryzyka wystąpienia u niego wad genetycznych, takich jak zespół Downa, zespół Edwardsa czy zespół Patau.
>>Dowiedz się, jak wygląda 3. miesiąc ciąży i poznaj dokładny przebieg USG genetycznego.
Badania w drugim trymestrze ciąży
W drugim trymestrze powinnaś zgłaszać się na wizyty kontrolne co 3-4 tygodnie. Podczas każdej z nich, lekarz oceni Twój stan zdrowia, wagę, wielkość macicy, zmierzy ciśnienie krwi i skontroluje pracę serca dziecka. W razie potrzeby przeprowadzi też inne badania oraz wystawi skierowanie do laboratorium.
W II trymestrze ciąży u każdej kobiety przeprowadza się:
- Badanie ginekologiczne
W ramach rutynowej kontroli lekarz oceni stan szyjki macicy oraz wielkość i położenie macicy w jamie brzusznej.
- USG połówkowe
Wykonuje się je między 18 a 22 tygodniem ciąży. Badanie to pozwala na szczegółową ocenę rozwoju płodu, wykrycie ewentualnych wad wrodzonych oraz ocenę struktur anatomicznych, takich jak kości, serce, mózg, nerki czy łożysko. Przy korzystnym ułożeniu dziecka, lekarz może też potwierdzić jego płeć.
- Badania laboratoryjne
Regularne badania krwi i moczu umożliwiają kontrolę stanu zdrowia kobiety, w tym m.in. wykrywanie anemii, infekcji, zakażeń dróg moczowych oraz problemów z tarczycą i glikemią. W II trymestrze wykonuje się:
- morfologię krwi: pozwala na kontrolę stanu zdrowia matki oraz ewentualne wykrycie anemii,
- badanie moczu: sprawdza funkcjonowanie nerek i umożliwia wykrycie ewentualnych infekcji układu moczowego,
- powtórne badanie w kierunku toksoplazmozy (jeśli wynik w I trymestrze był ujemny) oraz oznaczenie poziomu przeciwciał anty-D (u kobiet z Rh-),
- test obciążenia glukozą (OGTT): wykonywany między 24. a 26. tygodniem ciąży w celu wykrycia cukrzycy ciążowej.
>>Poznaj przebieg 6. miesiąca ciąży oraz dokładny opis wykonywanych w tym czasie badań: USG połówkowego, krzywej cukrowej i poziomu przeciwciał anty-D.
Badania w trzecim trymestrze ciąży
W zależności od zaawansowania ciąży, w trzecim trymestrze powinnaś zgłaszać się na wizyty kontrolne co 2-4 tygodnie. Podczas każdej wizyty lekarz oceni Twój ogólny stan zdrowia oraz wagę, zmierzy ciśnienie krwi, skontroluje wielkość macicy i akcję serca płodu. Oprócz tych badań, w III trymestrze przygotuj się również na:
- USG trzeciego trymestru
Wykonuje się je między 28. a 32. tygodniem ciąży. Badanie to pozwala na ocenę rozwoju i oszacowanie masy płodu, kontrolę ilości płynu owodniowego oraz sprawdzenie położenia łożyska i samego dziecka.
- Badania laboratoryjne
Do badań rutynowo wykonywanych u każdej przyszłej mamy pomiędzy 28. tygodniem ciąży a dniem porodu zaliczamy:
- morfologię krwi:, która umożliwia kontrolę stanu zdrowia matki oraz ewentualne wykrycie anemii,
- badania w kierunku zakażeń i infekcji: badanie antygenu HBs (WZW B), HIV, kiły oraz HCV (WZW C),
- badanie moczu: sprawdzenie funkcjonowania nerek oraz wykrycie ewentualnych infekcji układu moczowego. Pozwala też na wykrycie gestozy w ciąży – bardzo niebezpiecznej dolegliwości, która najczęściej pojawia się właśnie w III trymestrze.
>>Poznaj przyczyny i objawy gestozy, czyli zatrucia ciążowego.
- Badanie GBS
Posiew z pochwy i odbytu, który przeprowadza się między 35. a 37. tygodniem ciąży. Wykrycie bakterii GBS u matki jest istotne ze względu na ryzyko zakażenia dziecka podczas porodu. W przypadku pozytywnego wyniku, matce podaje się antybiotyki podczas porodu.
- KTG (kardiotokografia)
Pozwala na monitorowanie akcji serca płodu, czynności skurczowej macicy oraz zapis ruchów dziecka. Badanie to jest szczególnie ważne w przypadku ciąż wysokiego ryzyka lub gdy występują niepokojące objawy – w takich przypadkach wykonuje się je już od 34. tygodnia ciąży, a nawet wcześniej. W fizjologicznych ciążach przeprowadzane jest dopiero po upływie terminu porodu lub w trakcie akcji porodowej.
