Czynniki ryzyka słoniowacizny – jakie czynniki wpływają na rozwój choroby?

Słoniowacizna to poważny obrzęk limfatyczny, który dotyczy najczęściej kończyn, zwłaszcza dolnych. Świadczy o niewydolności układu limfatycznego i zastoju limfy produkowanej przez węzły chłonne na skutek nabytego uszkodzenia naczyń chłonnych lub wad w ich budowie [1, 2]. Skąd się bierze ta choroba? Jakie czynniki wpływają na jej rozwój? Dowiedz się więcej.

Czym jest słoniowacizna?

Elefantiaza, słoniowacizna to obrzęk tkanek, który utrzymuje się długo i prowadzi do destrukcji naczyń limfatycznych, włóknienia i odczynowych zmian skórnych [2]. Najczęściej dotyka kończyn dolnych i stopniowo może prowadzić do zniekształcenia zajętej części ciała [3].

Stan ten uznaje się za ostatnie stadium obrzęku limfatycznego związanego z zastojem chłonki z powodu wrodzonej wady lub nabytego uszkodzenia układu chłonnego [3].

Stadia kliniczne zaawansowania obrzęku limfatycznego [3]:

0 – upośledzony transport chłonki bez widocznego obrzęku;

1 – obrzęk ustępuje po uniesieniu kończyny lub po nocnym odpoczynku;

2 – obrzęk nie ustępuje całkowicie po uniesieniu kończyny;

3 – obrzęk utrwalony, ze zmianami troficznymi skóry i deformacją kończyny, ostatni stopień obrzęku limfatycznego (słoniowacizna).

Słoniowacizna – przyczyny i czynniki ryzyka

Słoniowacizna może mieć różne przyczyny. Najczęściej są to wady wrodzone lub uszkodzenia naczyń limfatycznych. Dlatego obrzęk limfatyczny można podzielić na pierwotny i wtórny [2].

Pierwotny obrzęk limfatyczny może być [2]:

• wynikiem wad wrodzonych (nieprawidłowo zbudowane naczynia włosowate);
• spowodowany zamknięciem naczyń chłonnych odprowadzających limfę;
• skutkiem chorób genetycznych, takich jak wrodzony obrzęk limfatyczny typu I lub II, choroba Milroya związana z dziedzicznie uwarunkowanym zaburzeniem układu limfatycznego.

Wtórny obrzęk limfatyczny jest stanem nabytym, spowodowanym uszkodzeniem prawidłowo funkcjonującego naczynia chłonnego, wywołanym m.in.:

• ostrym zapaleniem naczyń limfatycznych w następstwie zakażenia skóry bakteriami i pasożytami [2];
• leczeniem chirurgicznym [3];
• operacjami naczyniowymi [3];
• olbrzymią otyłością i masywnymi obrzękami tłuszczowymi [3];
• urazem [2];
• zaburzeniem przepływu krwi w naczyniach żylnych, przewlekłą niewydolnością [2];
• zajęciem lub usunięciem węzłów chłonnych w procesie nowotworowym [2].

 Słoniowatość nóg – czym się objawia?

W przypadku kończyny dolnej objawy charakterystyczne dla choroby związanej z zastojem limfy to [3]:

• defekt wizualny w postaci obrzęku skóry i tkanki podskórnej;
• stwardnienie skóry przodostopia i nasady drugiego palca stopy, które uniemożliwiają pochwycenie skóry w fałd;
• opuchnięte kostki;
• obrzęk palców stóp (palce kiełbaskowate, kwadratowe);
• skłonność do nawracających bakteryjnych zakażeń skóry i tkanki podskórnej;
• zniekształcenie kończyny z powodu stale powiększającego się obrzęku skóry.

Objawy słoniowacizny obejmują również przewlekłe uczucie ciężkości nóg [2].

Słoniowacizna nóg – terapia i leczenie

Słoniowatość to poważny problem zdrowotny, który w przypadku braku postępowania terapeutycznego może spowodować stan martwicy skóry [2] i doprowadzić do amputacji kończyny. Poza tym obrzęki znacznie utrudniają wykonywanie czynności dnia codziennego, uprawianie hobby, spotykanie się z przyjaciółmi, noszenie ulubionych ubrań i obuwia. Nasilają się szczególnie w okresie letnim – właśnie wtedy stają się bardziej widoczne [1].

Na czym polega leczenie tej choroby? Podstawą jest fizjoterapia [2]:

• specjalny masaż poprawiający przepływ limfy i techniki drenażu limfatycznego;
• terapia uciskowa: pończochy, bandaż kompresyjny, nieelastyczne wyroby uciskowe;
• gimnastyka odbarczająca.

Takie postępowanie powoduje znaczące zmniejszenie obrzęku u większości chorych [2].

Nie zaleca się żadnego przewlekłego leczenia farmakologicznego. Pewną skuteczność, zwłaszcza we wczesnych fazach obrzęku, wykazują flawonoidy: rutozydy i diosmina [2]. Można przyjmować lek Diosminex, który na poziomie naczyń żylnych zmniejsza rozszerzalność żył oraz zastój żylny. Na poziomie mikrokrążenia zmniejsza przepuszczalność włośniczek i zwiększa ich opór.  Na bóle nóg i obrzęki można stosować Venożel do smarowania miejscowego o przeciwzapalnym, przeciwbólowym i przeciwobrzękowym działaniu [4].

Radykalne leczenie operacyjne stosuje się raczej rzadko, zwykle w przypadkach zaawansowanego obrzęku i znacznego upośledzenia funkcji kończyny [2].

Płatna promocja marki Diosminex

Bibliografia:

[1] Fiodorenko-Dumas Ż. i in., Jakość życia i stan zdrowia u pacjentów z obrzękiem kończyn dolnych, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2012, Tom 18, Nr 3, 247-251.

[2] Kocińska K., Układ limfatyczny – czym jest chłonka (limfa) i obrzęk limfatyczny?, 2022 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/73423,choroby-ukladu-naczyn-limfatycznych (dostęp: 28.06.2023)).

[3] Szuba A., Leśniak W., Obrzęk limfatyczny (chłonny), 2019 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2.37. (dostęp: 28.06.2023)).

[4] Witryna internetowa leku Diosminex: https://diosminex.pl/ (dostęp: 28.06.2023).